Melih Cevdet Anday – Odiseo kun ligitaj manoj

Melih Cevdet Anday naskiĝis en Istanbulo en 1915. Li estis amiko de Oktay Rifat kaj Orhan Veli en siaj lernejaj jaroj. Post la lernejo li komencis studi en Ankara en la fako de juĝo sed li ne finstudis ĉar li jam estis laboranta. En 1938 li iris al Belgujo por studi sociologion, sed du jarojn poste li revenis hejmen pro la alveno de la Dua Mondmilito. En Ankara li laboris en la ministrejo de edukado, en bibilioteko, kaj kiel ĵurnalisto. Li poste translokiĝis al Istanbulo kie li verkis artikolojn en diversaj ĵurnaloj kaj administris artajn paĝojn, li plue verkis eseojn kaj poemojn.

En 1954 li komencis labori en la Istanbula Urba Konservatorio en la fako de Teatro kaj en 1977 li retiriĝis de tie kiam li estis insturisto de fonetiko kaj prononcado kaj mitologio. Li estis membro de la Turka Ŝtata Radio (TRT) estraro inter la jaroj 1964-1969. En 1979 li fariĝis kultura konsilanto de la turka ŝtato kaj iris labori en UNESKO en Parizo

Lia unua poemo “Ukde” (zorgo) estis publikigita en la iama fama revuo “Varlık” (ĉeesto) en 1936. En siaj fruaj poemoj li adoptis la formon kaj la temojn de la tiel nomataj “silabistoj”. Lia arigo de objektoj kun granda sentiveco kaj mistiko en tiuj poemoj kaj la kvazaŭ-infana rigardo de ili en la ĉirkaŭo havis apartan econ: kvankam ili estis verkitaj kun rimo ili ne estis dependaj al rimo.

Li kun Orhan Veli Kanık kaj Oktay Rıfat formis la “Garip” (stranga) movadon. Oni vidas kiel la infana kunfuziĝo en iliaj poemoj transformiĝis al konscienco. Oni klare vidas ke ili provis rompi la rimon kaj mezuron. Kvankam ne bone rimarkinde oni sentas la influon de dadaismo ¹ en liaj poemoj de tiu periodo. En la komenco li sekvis la saman linion kun Orhan kaj Oktay sed poste li disiĝis el ili pro la “sentoj” en sia poezio.

Li sekve lia poezio evoluiĝis laŭ kun sentoj kaj pensoj, kaj la pensojn li eĉ mem komencis prepari. En liaj libroj “Telgrafhane” (telegrafejo) kaj “Yan Yana” (unu apud la alia) oni vidas ke li komencis defendi sociajn kaj homajn rajtojn kun kverelema mieno. Lia libro ”Yan Yana”, kiu estis eldonita en la jaro 1959, estis malaprobita en la jaro 1964 pro politikaj kialoj kaj kolektita, sed poste ĝi estis pekliberigita.

Kavnkam li opoziciis lirikismon ² ĉar li rigardis ĝin kiel la “enfluo” de sociaj malfacilaĵoj, li ne detenis sin uzi ĝin en sia poezio.

Post 1960 oni vidas ke en lia poezio videblas elementoj de mitologio.  En 1963 lia libro “Odiseo kun ligitaj manoj” estas la unua grava rezulto de tiu periodo. Li provis establi metaforon inter la historiaj kaj nunaj kondiĉoj en kiuj ni vivis kaj la antikva greka kulturo en Anatolio.

Post 1975 oni vidas, ke en siaj verkoj li emas al novaj demandoj kaj serĉoj, kaj samtempe oni aŭdas la voĉon de iu filozofo kaj popol-saĝulo. En sia aventuro pri mitologio li komencis ankaŭ aldoni elementojn de orientaj kulturoj. Tiun evoluadon oni ankaŭ vidas en liaj eseoj kaj romanoj.

Li mortis en 28 novembro 2002 en sia aĝo 87 pro spiradaj kaj renaj problemoj. Li estis entombigita en Büyükada insulo en Istanbulo.

Sekvas tradukita parto de lia libro “Odiseo kun ligitaj manoj”.

¹ dadaism/o ☆♧ Movado (en Eŭropo, 1916— 1924), kiu celis likvidi ĉian intelektan tradicion kaj forigi ĉian rilaton inter la penso kaj la esprimo.

² lirikismo
    1 ♧ La lirika ĝenro, celanta komuniki per bildoj kaj ritmo la intimaĵojn de la koro.
2 (f) Pasia, poezia maniero de sentado: burĝo tute senigita je lirikismo.

 

KOLLARI BAĞLI ODYSSEUS — DÖRDÜNCÜ BÖLÜM —	ODISEO KUN LIGITAJ MANOJ — KVARA PARTO —
1. Kara gemi Okeanos ırmağının Akıntısından kurtulup tanrısal Denizde Ayaye adasına varınca Onu kumsala çektik ve uykuya Dalarak tanrısal şafağı bekledik. Sabah sisi içinde doğan Gül parmaklı şafak Elpenor’ un yüzüstü yatan ölüsünü Bulmuştu ilk önce kıyıda. Martı leşleri ve deniz kabukları arasına Törenle gömdük onu kederli Gönülle ve yanık yüzlü şaraptan İçerek dinledik Kirke’yi.	1. La nigra ŝipo liberiĝinta de la akvofluo de la rivero Oceano alvenis al Ajaje insulo en la dia Maro. Tiam ni elakvigis ĝin sur la strando kaj endormiĝis atendante la dian vesperiĝon. La krepusko kun rozaj fingroj, kiu naskiĝis en la matena nebulo, unue trovis la mortinton Elprenor kuŝanta vizaĝalteren sur la strando. Ni lin kun ceremonio malgaje entombigis inter la mortintaj mevoj kaj mar-ŝeloj. Poste ni kore aŭskultis Kierke trinkante la brulvizaĝan vinon.
2. Tanrıçaların en tanrısalı Güzel belikli Kirke eyitti : “Sen Odysseus iki ölümlüsün Hades’i gördün daha yaşarken Güneş doğmayan neşesiz ülkeyi Günlerce karanlıkta kaldın Çünkü İthaca yaşatıyordu seni Tanrısal denizde ordan oraya Bin yıldır aradığın ada… Konağının sarsılmaz temeli İkarios kızı Penelopeia Ve erdemli dölün Telemakhos Bütün ülkün ve sevgin olan İthaca.”	2. La plej dia el la diinoj bela Kirke kun siaj harplektaĵoj diris: “Vi Odiseo estas dumorta. Vi vidis Hadeson dum vi estis vivante, la landon kie suno ne naskiĝas, kaj restis dum multaj tago tie. Itako estis viviganta vin. La insulo kiun vi traserĉis dum mil jaroj en la Dia maro, el unu flanko al la alia… La senŝanĉeliganta fundamento de via domego Penelopo, la filino de Ikario, kaj via virta devenanto Telemaĥo kaj Itako kiu estas via tuta amo kaj idealo.”
3. İyi dinle söyleyeceklerimi Her şeyi olduğu gibi anlatacağım sana Ki yeni uğursuzluklar yüzünden Denizler ortasında kalma bir daha. Önce Sirenlere rast geleceksiniz Koruyun onlardan kendinizi Yabansı ezgilerle büyüleneceksin Ordan çarçabuk uzaklaşmalı ki Büsbütün yok olmasın İthaca. Sirenleri aştıktan sonra kürekçilerin İki yol çıkacak karşına birden Acaba bunlardan hangisi? Artık onu orda sen bileceksin!”	3. “Bone aŭskultu miajn dirojn. Mi ĉion ekzakte rakontos al vi por ke vi ne restu en la mezo de la maroj ankoraŭfoje pro la malbon-aŭguraĵoj. Vi unue renkontos la Sirenojn. Protektu vin de ili ĉar vi ensorĉiĝos de iliaj sovaĝaj melodioj. Vi devas tuj foriri de tie por ke Itako ne entute malaperu. Post ke viaj padelistoj preteriros la Sirenojn subite du vojojn vi renkontos. Sed kiu el ili estos la ĝusta vojo? Tion vi mem decidos tie!”
4. Oysa İthaca’yı hiç görmemiştim Penelopeia yoktu, Telemakhos da, Ama İthaca kafamda onlardan kurulu idi. Tanrıçaların en tanrısalı Kirke’nin bile söyleyemediği Bu yolu bulup geçeceğim; Ama ne denli güç olursa olsun Bilerek varmak istiyorum şimdi Sirenlerin ezgilerini dinleyeceğim Dedim ve büyük bir mum peteğini Tunç hançer ucu ile ezdim çabucak Tıkadım kürekçilerin kulaklarını bir bir Orta direğe bağlattım kendimi.	4. Sed mi Itakon neniam vidis. Penelopo ne ekzistis, nek Telemako. Sed Itako estis establita en mia cerbo per ili. Tiun vojon, kiun eĉ Kirke, la plej dia el la diinoj ne scias, mi trovos kaj trapasos. Sed kiom ajn malfaĉila estos, mi sciante volas alveni kaj aŭskulti la melodiojn de Sirenojn. Mi diris kaj grandan vakson de mielĉelaro per la pinto de bronza ponardo mi tuj premis kaj per ĝi mi unu post la alia blokis la orelojn de miaj remantoj kaj poste ŝnurigis min en la meza masto.
5. Kürekçilerim hasatsız denizi Köpürttüler kürekleriyle, Tez yürüyüşlü gemi gün batarken Ulaştı Sirenlerin adasına, Yüreğim kopacak gibiydi Kanatlanıp uçacak gibiydi, ama Sirenlerin izi bile yoktu ortada. Yalnız bir ezgi, ta derinden Ta içerimden gelen bir ezgi Başladı yavaş yavaş yükselmeye; O yabansı, o büyülü türküleri ben Söylüyordum sağır gemicilere Yalnız ben duyuyordum Sirenleri. Kirke, bilge tanrıça, selam sana! Sağ salim geçtim kendimi.	5. Miaj padelistoj la senrikoltatan maron ŝaumigis per siaj padeloj kaj la rapida iranta ŝipo vesperiĝante atingis la insulon de Sirenoj. Mia koro rompiĝus kaj ŝajnis kiel ĝi ekflugus, sed ankoraŭ ne estis spuroj de Sirenoj. Nur ia melodio el la profundo, melodio venanta el la mezo de mia korpo, komencis kaj paŝo post paŝo laŭtis. Tiujn sovaĝajn, tiujn sorĉantajn kantojn mi estis kantanta al miaj surdaj maristoj. Nur mi estis aŭdanta la Sirenojn. Kirke, saĝa diino, saluton al vi! Mi senvunde preterpasis min.

tradukis – Vasil Kadifeli