VESPERO DE LONGDAŬRA TAGO
— komenca parto de la romano de Bilge Karasu
LA INSULO
Kiam li turnas sian kapon, la malheleco antaŭen kreskas. Androniko post iom da tempo komprenas, pro kio la malheleco kreskas. Li nun estas tre proksime al la insulo. La ĉielo malantaŭ la malheleco de la monteto kun la malhela maso apenaŭ lumigas. Liaj lacaj brakoj ankoraŭ daŭras movi la remilojn supren kaj malsupren, senpense kaj senvole, helpe de la facileco de liaj malmoliĝantaj sentoj. Liaj oreloj ne plu aŭdas. La remiloj eniras kaj eliras la marakvon, La akvoj disiĝas flanke kaj denove kuniĝas post la boato en la trankvileco de la krepusko.
Nun, kiam li turnas sian kapon, li vidas, ke la insulo rapide pligrandiĝas antaŭ si. Sed ŝajnas, ke pere de la kreskanta lumo la insulo ankaŭ malgrandiĝas. La lumo nun preskaŭ lekas la surfacon de la maro. Venteto, kiu alportas la susuradon de la pinarboj kune kun iliajn odorojn tremetigas Andronikon. Estas longa tempo ekde tiam, kiam li flaris tian odoron. Ĝi estas tute nova odoro, nek tiu de incenso, nek tiu de fiŝo, algo kaj salo, kiujn alportas la nokta maro. Sed Androniko ne havas tempon pensi pri tiaj novaj aferoj. Sed tamen… li fakte volas okupi sin kun tiaj novaj aferoj. Sed li ne havas tempon. Verŝajne li ne devas havi tempon, sed kial? Lia buŝo iomete distordiĝas. Iam, en la monaĥejo, en la ĉefurbo, en Bizanco, inter la homoj, tiu ĉi distordiĝo de buŝo povus esti komprenata kiel rideto… Tiam, kiam li vivis inter homoj, ĝis hieraŭ… Ĝis hieraŭ, kiam li pensis, ke li vivis inter homoj aŭ li almenaŭ tiel li konvinkis sin kaj komprenis, ke li fakte mensogis al si mem, ĝis hieraŭ… Fakte ne ĝis hieraŭ sed ĝis antaŭhieraŭ ĉar nun vesperiĝas, kaj la hieraŭa tago malantaŭiĝis unu tagon reen.
Ekde nun li havos multe da malplena tempo. Multe da tempo. Kaj por morti, kaj por fari ion, estos multe da tempo… multe… tre multe da tempo. Tiom multe, ke ne estos signifo kaj kompreniĝo pri tiom da multa tempo. Kion li faru kun tiom da tempo. Li devas fari ion, establi ion… sed por establi… por establi ion, li devas trovi la forton por tio…
Androniko ridas. Li ankoraŭ kaptigas sin al tiaj sensencaĵoj, al sensencaj ĉenoj de pensoj… Al tiaj ruzaj kaj malfekundaj pensrondoj, kiuj ne helpas, sed nur mensogas al li…
Sed tiuj pensrondoj eĉ ne meritas esti nomataj ruzaj kaj malfekundaj. Li ekde la komenco akceptis, ke ili estis malfekundaj. Per trouzo de la vorto “amo” ĝis lia kapo turniĝos, por ludi kun tiu vorto ĝis li konvinkos la homojn, ĝis li vomigos ilin, por rakonti al ili, ke amo apogas la tutan kosmon persisti, kaj por unue konvinki sin pri tio. Li ne devas forgesi, ke tiun malfekundecon li akceptis ekde la komenco.
Por ke liaj manplatoj ne sangu li denove forlasas la remilojn. Li ne kalkulis kiom da fojoj li forlasis la remilojn ekde li ekveturis hieraŭ, kaj eĉ se li kalkulis la fojojn al tio, kio helpus al li, krom, ke li ne forgesu fari kalkuladon. Li enigas siajn manojn en la marakvon por malvarmigi kaj refreŝigi ilin. Ŝajne tiuj manoj ne estas liaj, sed ili estas de ies alia, kaj ilia doloro turmentas lin. Li sentas, ke ili jam rostiĝis kaj li ŝajne aŭdas la sonon de rostado tiel, kiel la sono de akvo spruĉiĝanta en paton kun arda oleo.
Tio ankaŭ finiĝos. Ekde nun li ne plu remos. Eble li alportos ŝtonojn dum kelkaj horojn tage. Sed li eĉ ne tion scias.
Sed, por ke establi ion la homo devas havi kredon. Antaŭ ĉio oni devas havi kredon…
Li kaptiĝas, sed kio pri tio? Kaptiĝi aŭ ne, tio ne plu havas valoron. Eĉ se li enirus la subpremon de la lastaj du tagoj, eĉ se li enprofundiĝus en ĉi tiun marĉon, nenio haltigus tiajn pensojn… Eĉ se ili estas malfekundaj.
Andronikos, post sia vivo de tridek jaroj, estas en la sama aĝo de tiu palestina kamparano, kiu mortis sur la kruco senscie, ke li ŝanĝis la mondon.
Sed li ne rememorigas sin pri li nun. Ŝajne multaj aferoj okazis pro li. Sed estas vane trompi sin plue. La problemoj okazis pro la disputoj inter homoj, kiuj ŝajne dediĉis sin al ties vojo, kaj kredis, ke ili estis lojalaj al li.
Ŝajne kulpigi aliulojn… Al kio helpos kulpiigi aliulojn? Kaj eĉ nun, en ĉi tiu tago…
Li denove reiras al la malfekundeco de siaj pensoj.
La suno kaj kune kun la suno la venteto nun komencas leki la surfacon de la maro. La fundo de la akvoj ekvidiĝas. Profundaj, travideblaj kiel galso, kiel freŝaj fruktoj, verdaj kiel glacio. Andronikos estas laca. Li eĉ ne rigardas reen. Li ne povos vidi la pligrandiĝon de la alproksimiĝanta insulo, kaj ke ĝia alteco retiriĝas pro la fortiĝanta taglumo. Li sicas, ke ĝi tiel estas sed li ne volas rigardi al sia malantaŭo. Li komencas tremeti kaj senti la malvarmon kun la varmiĝanta vetero. Dum la malvarmeco de la nokto retiriĝas li komencas senti sin malvarme. Tio estas bone. Tiaj aferoj, tiom etaj realaĵoj, okupas la pensojn de la homo. Andorniko ne povas ankoraŭ dormi, li ne devas dormi.
Subite la akvoj malheliĝas. La verda koloro, malheliĝas pro la tero kaj ĝiaj flavaĵoj. Bremsu la remilojn. Sed Androniko ne estas maristo. Oni povas diri, ke li lernis remi ĵus tiu ĉi nokte. Sed kiam la akvoj malheliĝas bremsi la remilojn estas la plej saĝa afero. Tiu estas sciata ekde longa tempo kaj ia afero, kiu nenion alian pensigas al la homo.
Floro kun floro, arbo kun arbo, algoj, flavaĵoj kaj tero alproksimiĝas la surfacon de la akvo. Ankaŭ la rokoj. Li nun devas rigardi al sia malantaŭo ĉar li devas elekti lokon por albordigi la boaton.
Li komencas turni la boaton. Malrapide. Li devas fari tion antaŭ ol la boato surrokiĝos. Li ne scias kiel estas la orienta bordo de la insulo, sed tiu flanko, la okcidenta flanko estas plena je rokoj. Tamen tio, kio gravas estas, ke li jam atingis la insulon. Ĉu plena je rokoj aŭ ne. La akvoj komencas malrapide ondiĝi. Li devas albordigi la boaton antaŭ ol ĝi frakasiĝos sur iu ajn roko. Li ekstaras. La boato balanciĝas. Ŝajne estas pado al la sabloŝtona marbordo inter la rokoj sub la akvo kaj tiuj rokoj, kiuj montras sin sur la surfaco de la maro. Li provos remi sur tiu pado.
La akvoj denove lumiĝas. Grandaj sabloŝtonoj rapide alproksimiĝas al la surfaco. Mallaŭta susurado aŭdiĝas sub la boato. Kaj poste alia laŭdega susurado. Ŝajne kiel grinco. Androniko ne plu scias kion fari aŭ kion li devas fari.
Ĉu li devas remi aŭ eniri en la akvon. Ŝajne eniri en la akvon estos pli facila. La boato devas resti solida. Li leviĝas la baskojn de sia monaĥa surtuto kaj metas unu piedon en la akvon. La akvo estas malvarma. Li ridas, forlasas la baskojn de sia surtuto en la akvon. Sen renversi la boaton li atenteme pasas la alian piedon super la rando de la boato kaj lasas sin en la akvon. La akvo ĉi tie estas iom pli profunda ol tiel ĝi ŝajnis esti. La sabloŝtonoj estas glitigaj. Surpaŝante atenteme sur la neakraj ŝtonoj li provas pluiri al la bordo trenante antaŭ si la boaton. Nun la akvoj estas pli varmaj. Liaj kruroj alkutimiĝas al la temperaturo de la akvo. La baskoj de sia surtuto unue algluiĝas al lia ventro kaj poste al liaj genuoj. Nun ili algluiĝas al liaj kruroj.
Li malrapide elpaŝas el la akvo. La sono de la susurado sub la boato ŝanĝiĝas. La piedoj de Androniko nun estas sur la sekaj sabloŝtonoj, kiuj doloras ilin. La sabloŝtonoj estas grandaj, kaj rondaj sed ne estas facile piedpaŝi sur ili… Androniko tiras la boaton. Iomete pli, iom pli… Povas veni ondo, do ankoraŭ iom pli… La ondo povas frakasigi la boaton sur la rokoj, do ankoraŭ pli… Plej bone estus tiri la boaton tute sur la bordon. Li tiras, li puŝas kaj finfine li sukcesas. Li esperas, ke nenio malbona okazos al la boato. Li prenas la manĝsakon el la boato, liajn ŝuojn, la ŝnuron, la tranĉilon, la martelon, kiun li acetis el la stratmerkato antaŭ du tagoj, la ĉizilon, la hakilon. Li plue prenas sian fromaĝsakon, kaj la sakon kun faruno, kaj la mielon.
Ilin arigas sur la sabloŝtonoj. Li rigardas ilin kaj denove li ridas. Ĉu li trovos trinkakvon? Li devas trovi akvon. Li kolektas la remilojn. Nenio plu okazos al la boato ĉi tie. Eĉ se pluvos, la rokoj, sub kiujn li trenis la boaton, fariĝos ŝirmilo por ĝi, kaj la pluvo de supren fluos el la flankoj de la rokoj kaj ne en la boaton. La sabloŝtonoj kaj la rokoj ne permesos la marakvon kaj la ondojn malhelpi la boaton. Se piratoj venos Andoriniko havas nenion fari pri tiuj. La boato devas resti ĉi tie. Kaj tiu rakonto devas finiĝi ĉi tie.
Li plenigas ĉion, kion li antaŭe arigis surteren sur la sabloŝtonojn, en granda sakon el tolo. Li surmetas siajn ŝuojn kaj ligas iliajn ŝnuron ĉirkaŭ siajn krurojn. La manĝprovizo restu ĉi tie. Li alportos ĝin supren pli poste. Unue li devas trovi vojon, padon, lokon kaj trinkakvon.
Li kaŝigas la sakon sub la boaton. Je kio ajn povos okazi. Nur la tranĉilon kaj ŝnuron li devas kunporti. Ili povas esti utilaj. Li denove malfermas la sakon, prenas la tranĉilon kaj la ŝnuron, rekunfaldas la buŝon de la sako, kaj puŝas ĝin sub la boaton. Lia tranĉilo havas ringon. Ĝin enŝnurigas, kaj surmetas la ŝnuron kiel zonon. Liaj manoj estas liberaj nun. Ekde longa tempo liaj manoj ne estis tiom liberaj…
Estis en ili aŭ kruĉo, aŭ ikonoj, aŭ incesilo, aŭ la manoj, buŝoj kaj lipoj de blinduloj, lamuloj kaj infanoj, aŭ kandeloj, aŭ Biblioj, aŭ rozarioj. Remiloj… sendormaj, senhaltaj remiloj.
Li sin skuas. Ankoraŭ ne estas tempo por dormeti. Li ĉirkaŭrigardas. La rokoj estas krutaj. Li ne povos surgrimpi sur ilin. Sed li devas surgrimpi. Li devas malfermi padon. Li ne povas resti sur la strando. Li devas surgrimpi sur la supron. Sur la supron li nepre devas surgrimpi. Kion ajn li faros, li devas klopodi por tio.
En la supraĵo la ĉielo estas sufiĉe hela. Li iras al sia dekstra flanko. En la maldekstra flanko, sur la roka ŝirmilo super lia boato, ne estas espero. Eĉ se li sukcesos surgrpimi super tiun ŝirmilon, ne estas tenilo post ĝi, por ke li surgrimpu pli supren. En la dekstra… Eble…
Li piediras al la fino de la sabloŝtonoj. La strandon ĉirkaŭvolvas deklivo kiel arko. Tie, kie la sabloŝtonoj denove eniras en la maron…
Bilge Karasu (1930-1995),
estis turka novelisto kaj romanverkisto. Li naskiĝis en Istanbulo. Liaj gepatroj estis de juda origino, kiuj poste konvertis al Islamo. Li studis en la Fakultato de Literaturo, Sekcio de Filozofio en la Istanbula Universitato. En 1963, li revenis de Eŭropo, kie li studis per Rockefeller-stipendio. En 1964, li komencis labori kiel tradukisto ĉe la Ĝenerala Direkcio de Gazetaro, Dissendado, kaj Turismo kaj en la eksterlanda elsendoservo de Ankara Radio. Li skribis radioteatraĵojn por Ankara Radio. Li laboris kiel preleganto en la Filozofia Sekcio de Hacettepe Universitato ekde la jaro 1974 ĝis sia morto. Li vivis en malgranda apartamento en Ankarao dum jaroj. Li mortis la 14-an de julio 1995 en Hacettepe Universitato Malsanulejo, kie li estis kuracita kontraŭ pankreata kancero.
Esperanto ve diğer yapay diller. İnsanlar neden henüz bunları kullanmaya başlamadı?
Ünlü bilgi ajansı “TASS”ın web sitesinde “Bilim” bölümü altında 21 Şubat’ta üm dünyada kutlanan “Anadil Günü”ne adanmış “Esperanto ve diğer yapay diller” başlıklı bir makale yayınlandı. Neden insanlar bunları ciddi olarak kullanmaya başlamadı? (“Esperanto ve diğer yapay diller. İnsanlar neden henüz bunları kullanmaya başlamadı?”):
https://nauka.tass.ru/nauka/17100957
Makale, bazı dil projelerine genel bir bakış sunuyor ve bunu Esperanto hakkında oldukça kapsamlı ve çok iyimser olmasa da yeterli bir materyalle taçlandırıyor. L. L. Zamenhof ve Esperanto’nun doğuşu, Boulogne Deklarasyonu, Esperanto’yu Milletler Cemiyeti, BM ve UNESCO’da tanıtma çabaları ve hatta yerli Esperantistler hakkında bazı gerçeklerden bahsediliyor.
(Rusçadan çeviri google translate ile yapıldı)
————————
21 ŞUBAT, 16:00
Esperanto ve diğer yapay diller. Neden insanlar onları gerçekten kullanmıyor?
© Mihail Tereşçenko/TASS
21 Şubat’ta UNESCO’nun girişimiyle Uluslararası Anadil Günü kutlanıyor. Bu gün “Dillerin ve çok dilliliğin “katılımı” sağlayabileceğini ve Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin kimseyi geride bırakmamayı amaçladığını hatırlatıyor.” Ancak 19. ve 20. yüzyıllarda başka bir fikir popüler oldu – “dilsel farklılıkların üstesinden gelmek ve insanları yapay bir dil yardımıyla birleştirmek”. 1950’lerde böyle bir dil olan Esperanto, UNESCO’nun desteğini bile aldı. Ama bu yeterli olmadı.
Bu şekilde modern zamanlarda“evrensel bir dil“ gibi bir şeyler inşa edilmeye çalışıldı. Genel olarak, bunlar kelimenin tam anlamıyla dil değil, yalnızca yazıydı – teoride, bir kişinin hangi dile sahip olursa olsun başkaları ile anlaşılabileği sembol sistemler idi. Onların aracılığıyla konuşmak imkansızdı, ancak gerekli de değildi: eğitimli seçkinler için tasarlanmışlardı – hayatlarında hiç tanışmamış olsalar bile fikir alışverişinde bulunmak isteyen insanlardı.
Diğer durumlarda, düşünülen, halihazırda var olan dillerin yanlışlıklarından, keyfiliğinden ve diğer “kusurlarından” arınmış ideal denilecek bir dil “uluslararası bir dil” yaratmaktı. Bu görevi üstlenenler arasında, esas olarak bir fizikçi olarak tanınan Isaac Newton da vardı. Onun dilindeki kelimeler, ilk harfleri ile belirtilen kategorilerden oluşuyordu: örneğin, S ile başlayan kelimeler aletlerin isimleri, T ile başlayalar hayvanlar vb. Anlam ne kadar spesifik olursa, kelime o kadar uzun olur.
İnsanlar ortak dili 19. yüzyılda düşündüler. Hızlı ulaşım ve yeni iletişim araçları sayesinde insanların yabancılarla iletişimi daha olası hale geldi. Aynı zamanda Avrupa’da kendi dillerine sahip daha fazla ulus devlet ortaya çıktı ve bu da iletişimi zorlaştırdı.
Muhtemelen zamanın en sıra dışı dili, Fransız François Sudre tarafından icat edilen Solresol idi. Solresol’ün başka hiçbir dile benzememesi ve gerçekten tarafsız olması için Sudre, dilin temeline yedi nota koydu. İkinci avantaj basit olmasıydı. Notlar hece görevi görür; birden dörde kadar heceli kelimeler; kelimeler altılı gruplar halinde toplanır (örneğin, doredo – “zaman”, doremi – “gün”, dorefa – “hafta” vb.); ters sıradaki heceler bir zıtlık verir (örneğin, misol kelimesi “iyi” ve solmi – “kötü” anlamına gelir). Solresol’de toplamda 2.660 kelime vardır: 7 tanesi – tek heceden, 49 tanesi – iki heceden, 336 tanesi – üç heceden, ve 2.268 kelime de – dört heceden.
Solresol dilinde farklı şekillerde yazı yazılır: notaların tam adlarıyla veya yalnızca ilk harfleri ile, üç çizgilik bir çıta üzerinde, sayılarla, ve özel karakterler kullanarak. Solresol’de jestlerle, gökkuşağı renkleri ile veya tabii ki müzikle hem konuşabilir hem de kendinizi ifade edebilirsiniz. Bu sayede dil sıradan insanlara olduğu kadar, sağırlar, körler ve dilsizler için de uygundur. Tek sorun, kelimelerin gruplandığı yüzlerce sınıfı ve alt sınıfı nasıl hatırlayacağımızdır. Zaman, çoğu insan için bu zorluğun aşılmaz olduğunu gösterdi – solresol, kendisinden önce geliştirilen diller gibi hiçbir zaman kullanıma giremedi.
Herkes için diller
Aslında herkes tarafından kullanılan ilk yapay dil Volapuk idi. 19. yüzyılın sonunda, insanlığı birleştirmeyi hayal eden Alman rahip Johann Martin Schleyer tarafından yaratıldı. Volapuk çevresinde uluslararası bir sosyal hareket gelişti, ancak birkaç yıl sonra dili basitleştirme sorunları ortaya çıktı ve dili kullananlar bölündü ve ardından dil çürümeye başladı. Ancak, günümüzde hala meraklıları var.
En ünlü yapay dil olan Esperanto, Volapuk ile neredeyse aynı anda ortaya çıktı. Dil, adını yazarın göz doktoru Ludwik Lazar Zamenhof’un takma adından almıştır: Zamenhof dili tanıtan ilk kitabını “Doktoro Esperanto” – Umudu olan/Uman Doktor olarak imzaladmıştı.
Zamenhof, o zamanlar Rus İmparatorluğu’na ait olan Bialystok kasabasında doğan Polonyalı bir Yahudiydi. Filolog Esther Shor, “Bridge of Words: Esperanto and the Dream of a Universal Language” adlı kitabında Polonyalıların, Rusların ve Almanların Bialystok’ta yaşadığını belirtiyor. Birbirlerini sevmiyorlardı ama özellikle de Yahudileri sevmiyorlardı. 1881-1884’te Çar II. Aleksandr’ın öldürülmesinden sonra, bir pogrom dalgası imparatorluğun güney-batısını kasıp kavurdu ve Bialystok, Siyonizm’in merkezlerinden biri haline geldi. Bütün bunlar genç Zamenhof’un samanında oldu.
Zamenhof, 1878’de yeni dil üzerinde çalışmaya başladı. O zamanlar, etrafındaki birçok kişi gibi, Yahudi halkını Filistin’e yerleştirme fikriyle ilgilenmeye başladı, ancak kısa süre sonra bu konuda hayal kırıklığına uğradı ve dil projesini yeniden ele aldı. Kendisinden önceki Schleyer gibi, Zamenhof da insanlığı birleştirmek istiyordu.
1887’de Zamenhof’un Esperanto’nun gramerini özetlediği, yaklaşık 900 kelime kökü listelediği, telaffuzu açıkladığı ve ayrıca bu dile kendisi çevirdiği birkaç metni içeren “Unua Libro”yu (İlk Kitap) yayınladı. Yazı için Latin alfabesini seçimişti. Köklerin çoğu Romans (Latin kökenli dillerden) dillerinden alınmıştı, gene de Esperanto’nun telaffuzu daha çok Slavcaya benziyordu. Ön ekler ve son ekler yardımıyla yeni kelimeler elde edilebiliyordu – planlandığı gibi, dile hakim olmak diğer yapay dillerden çok daha kolaydı, çünkü kelime oluşturma kurallarını hatırlamak zor değildi (Zamenhof, Esperanto’nun birkaç gün içinde öğrenilebileceğini iddia ediyordu).
Zamenhof’un çalışması ilgiyle karşılandı. “Unua Libro“ Rusça dilinde yayınlanmasından kısa bir süre sonra diğer dillere çevrildi. 1900’lerde Esperantistler yıllık kongreler (Universala Kongreso) düzenlemeye başladılar ve 1908’de Uluslararası Esperanto Birliği (bugünkü UEA) kuruldu. Bu dilin meraklılarına “Esperanto“nun gerçekten de uluslararası bir dil haline geleceği gibi göründü. Doğru, Zamenhof’un orijinal fikri çoktan arka planda kaybolmuştu.
Esperantistlerin başarısızlığı
Zamenhof için Esperanto sadece bir dil değil, ahlaki bir idealin vücut bulmuş haliydi: Tüm insanların kardeş olduğuna ve Esperanto’nun evrensel uzlaşmaya katkıda bulunacağına inanıyordu. 1905’teki ilk uluslararası kongrede (20 ülkeden 688 delege katılmıştı), Esperanto’nun “tarafsız” bir dil olduğunu belirten bir bildiriyi onaylandı. Esther Shor’un “The Bridge of Words” kitabında yazdığı gibi, Zamenhof metne, bireysel Esperantistlerin bu dille ilişkilendirdiği düşüncelerin, bu insanların kişisel meselesi olduğu sözlerini ekletti. Bununla birlikte, Esperanto’nun farklılıkların üstesinden gelmedeki öneminden de bahsetti.
Uluslararası Esperanto Derneği, dilin tanıtımını üstlendi. 1920’lerin başlarında, İngiliz hukukçu ve politikacı Robert Cecil liderliğindeki bir grup, Milletler Cemiyeti’nin (Birleşmiş Milletlerin önceki adı) yerel dile ek olarak Esperanto’nun d devlet okullarında öğretilmesi gerektiğini öne sürdü. Buna, Fransızcanın artık diplomasi dili olamayacağı konusunda paniğe kapılan Fransızlar karşı çıktı. Bir çok kişi, bazı Esperantistlerin pasifist görüşlerinden de hoşlanmadı. Bu nedenle 1922’deki Milletler Cemiyeti toplantısında Esperanto’nun yararlı rolü not edildi, ancak okullarda zorunlu öğretiminden söz edilmedi.
Uluslararası Esperanto Derneği, 2. Dünya Savaşı’ndan sonra yeni bir kampanya başlattı. 1950’de bu kuruluş, BM Genel Sekreteri’ne Esperanto’nun tanıtımı için yardım çağrısında bulunan ve yaklaşık 900 bin kişi ve 400’den fazla STK temsilcisi tarafından imzalanan bir dilekçe gönderdi. Dilekçe değerlendirilmek üzere üye ülkelere gitti, ancak 45 oydan sadece 10’u lehteydi (19 aleyhte ve geri kalanlar da çekimser kaldı). 1954’te bu talebin daha da tartışıldığı UNESCO toplantısında, Esperanto hareketinin başarısından ve değerlerinin UNESCO’nun değerlerine uygunluğundan bahseden ancak zorunlu öğretimden bahsetmeyen bir karar aldı. 1980’lerdeki bir başka girişim de boşa çıktı.
Günümüzde Esperanto unutulmadı: yüz binlerce ile birkaç milyon insan tarafından değişik seviyelerde kullanılıyor, konuşuluyor. Bazıları için bu dil onların ana dili de olmuş olsa bunlar çok az sayıdadır. Zamenhof’un idealleri de unutulmadı. Yarım yüzyıldan fazla bir süredir, dünya çapında üyeleri birbirlerine ücretsiz olarak barınak sağlayan bir Pasporta Servo ağı var. Ancak Esperanto, kendisinden önce ve sonra yaratılan diğer diller gibi gerçekten uluslararası bir dil haline gelemedi.
Muhtemelen iki ana sebep var. İlk olarak, kullanılmayan herhangi bir dilde ustalaşmak zordur. Dili düzgün kullanacak çok fazla bir yer olmadığından, merak dışında neden oturup bu dilin çalışılması gerektiği de net değildir. İkincisi, dünyanın en çok konuşulan dilleri – birbirine yabancı olan kişilerle iletişim kurmaya uygun olanlar – ülkeler ve kültürler sayesinde bu denli sivrildi. Örneğin, İspanya bir zamanlar güçlü bir imparatorluktu – İspanyolca, Güney Amerika’nın her yerinde anlaşılır ve Portekizce konuşulan Brezilya’da bile onunla yolunuzu kaybetmezsiniz. Yapay dillerin ise böyle bir desteği yoktur.
Zamenhof’un rüyası gerçekleşse bile: insanlar artık kimsenin birbirine yabancı olmadığını anlar, bu durumda da Esperanto’ya veya onun gibi bir şeye pek gerek yoktur. Çoğu insanın cebinde bir tercüme cihazı taşır – veya bir telefon. Birkaç yıl içinde, kendinizi açıklamak için bir kulaklık takıp uygulamayı çalıştırmak yeterli olacaktır – prototipleri zaten şimdiden var.
Ancak bu, insanların ortak bir dil bulabileceklerini garanti etmez çünkü bu her zaman işe yaramaz, her kelime net olsa bile.
Marat Kuzayev
ESPERANTO TÜRKİYE 
Vi devas esti ensalutinta por lasi komenton.